Του Νικόλα Ζαννέττου
Το 2020 θα καταγραφεί μάλλον με μελανά γράμματα στην ιστορία του κυπριακού, εκτός και αν το 2021 θα έρθουν τέτοιες ανατροπές που οδηγήσουν εν τέλει στη λύση του κυπριακού. Η πρόοδος το 2020 ήταν μηδενική από κάθε άποψη, ενώ μια σειρά από παράνομες ενέργειες της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ και στην περίκλειστη πόλη των Βαρωσίων, σε συνδυασμό με την εκλογή Ερσίν Τατάρ στην ηγεσία του ψευδοκράτους και την επιμονή της τουρκικής πλευράς για λύση δύο κρατών, καθιστούν το μέλλον δυσοίωνο.
Τον Ιανουάριο οι πάντες ήλπιζαν πως το ανακοινωθέν του Φεβρουαρίου 2019 μετά τη συνάντηση Γκουτέρες-Αναστασιάδη Ακιντζί, θα αποτελούσε τον οδηγό. Το κυπριακό σε μια δύσκολη περίοδο παρέμενε στις ράγες της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας. Ο επόμενος σημαντικός σταθμός ήταν οι εκλογές του ψευδοκράτους, οι οποίες εν τέλει εξαιτίας της πανδημίας πραγματοποιήθηκαν τον Οκτώβριο αντί την Άνοιξη που ήταν προγραμματισμένες, παρατείνοντας έτσι τη στασιμότητα που επέβαλε η Άγκυρα.
“Υπάρχουν προκλητικές συμπεριφορές. Με έναν απρόβλεπτο ηγέτη θα πρέπει να παίρνεις μέτρα. Ο διάλογος για λύση του Κυπριακού είναι το σημαντικότερο που ενδεχόμενα να δώσει μια διέξοδο», δήλωνε χαρακτηριστικά ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας τον Ιανουάριο, επισημαίνοντας την ετοιμότητα του ιδίου από τότε να κάτσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων οπουδήποτε και οποιαδήποτε στιγμή χωρίς όρους και προϋποθέσεις, φτάνει η Άγκυρα να τερμάτιζε τις προκλητικές ενέργειες της στην κυπριακή ΑΟΖ.
Μερικές μέρες αργότερα, η Τουρκία έστειλε το γεωτρύπανο Yavuz εντός του αδειδοτημένου στην εταιρεία ΕΝΙ τεμαχίου 8.
Στις 2 Φεβρουαρίου, Νίκος Αναστασιάδης και Μουσταφά Ακιντζί συναντώνται στο πλαίσιο σύσκεψης της δικοινοτικής επιτροπής για την υγεία, με αντικείμενο την πανδημία του κορωνοϊού που μόλις είχε αρχίσει να κάνει την εμφάνιση της στην Ευρώπη, βάζοντας πάνω από όλα την υγεία και συμφωνόντας συγκεκριμένα πρωτόκολλα. Τέσσερις μέρες αργότερα, σε συνέντευξη του στην βρετανική Guardian, ο Μουσταφά Ακιντζί προειδοποιεί: “Πρέπει να βιαστούμε για λύση μιας δίκαιης ομοσπονδίας, διαφορετικά η Κύπρος κινδυνεύει με μόνιμο διαχωρισμό και το βόρειο τμήμα της να γίνει μια “de facto τουρκική επαρχία”, προαναγγέλλοντας πως θα επαναδιεκδικήσει την ηγεσία του ψευδοκράτους.
Οι σχεδιασμοί για άνοιγμα των Βαρωσίων
Ερσίν Τατάρ και Κουντρέντ Οζερσάι άρχισαν να ξεδιπλώνουν τους σχεδιασμούς τους σε περίπτωση που εκλέγονταν στις παράνομες εκλογές.
«Αν εκλεγώ πρόεδρος, θα συνεχίσω το όραμα εκείνο που υποστήριζα πριν πέντε χρόνια. Θα συνεχίσω να εργάζομαι για να ανοίξει η Αμμόχωστος για τους παλιούς της κατοίκους υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση», έλεγε ο Οζερσάι λίγες μέρες πριν πραγματοποιηθεί η λεγόμενη συζήτηση στρογγυλής τραπέζης στην παρουσία του Τούρκου Αντιπροέδρου Φουάτ Οκτάι στα Βαρώσια.
Οι Αμμοχωστιανοί αρχίζουν να ανησυχούν, με τον Δήμαρχο της πόλης Σίμο Ιωάννου να δηλώνει πως αν εκλεγεί ένας εκ των δύο, είναι βέβαιο ότι θα προχωρήσει ο εποικισμός της περίκλειστης πόλης.
Οι εξελίξεις θορύβησαν την Κυβέρνηση με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη να αποστέλλει επιστολές για όσα προαναγγέλονταν και για όσα συνέβαιναν στην κυπριακή ΑΟΖ ενώ απευθύνεται και προς τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Επεξηγεί εκ νέου την πρόταση του που αφορά στη σύσταση μιας τεχνικής επιτροπής για την ανοικοδόμηση της περίκλειστης πόλης της Αμμοχώστου. Η επιτροπή θα αποτελείτο από Ε/κ, Τ/κ και ξένους εμπειρογνώμονες και θα είχε στόχο την εκπόνηση σχετικών μελετών για ανοικοδόμηση. Θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί από ευρωπαϊκά κονδύλια και να διευκολύνεται από τα Ηνωμένα Έθνη.
Τα μηνύματα αυτά είχαν μεταφερθεί και σε κατ' ιδίαν συνάντηση που είχε ο Αντόνιο Γκουτέρες με τον Νίκο Χριστοδουλίδη στη Γενεύη με τον ΓΓ να λέει πως είναι έτοιμος για επανέναρξη συνομιλιών μετά τις εκλογές στα κατεχόμενα. Παράλληλα πέφτει στο τραπέζι και η ιδέα της άτυπης πενταμερούς διάσκεψης αμέσως μετά τις εκλογές στα κατεχόμενα. Τα πράγματα έδειχναν να παίρνουν το δρόμο τους και όλοι εύχονταν πως ο Τ/κ διαπραγματευτής, θα ήταν ο Μουσταφά Ακιντζί.
Οι δηλώσεις από Τατάρ και Οζερσάι για τα Βαρώσια συνεχίζονται εν μέσω ενός πολωτικού κλίματος στα κατεχόμενα. Η Μόρφου δεν θα επιστραφεί ποτέ στους Ε/κ είχε δηλώσει ο Τατάρ.
Τον Μάρτιο η Κύπρος βρίσκεται για τα καλά στο έλεος της πανδημίας και του lockdown που επιβλήθηκε. Οι προγραμματισμένες γεωτρήσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας αναβάλλονται, όχι όμως και εκείνες της Άγκυρας.
Οι φωνές διαμαρτυρίας και οι κραυγές αγωνίας της Λευκωσίας για όσα η Τουρκία συνέχιζε να κάνει στην κυπριακή ΑΟΖ, μετουσιώνονταν σε ανούσιες δηλώσεις και θεωρητική αλληλεγγύη πότε από τους Ευρωπαίους εταίρους μας, πότε από άλλες χώρες. H Κύπρος νιώθει απελπιστικά μόνη έναντι της Τουρκίας με τη διεθνή κοινότητα να απασχολείται με την πανδημία. Οι εκλογές στα κατεχόμενα αναβάλλονται για τον Οκτώβριο και ο Ε/κ διαπραγματευτής Ανδρέας Μαυρογιάννης σε εκείνη τη συγκυρία δηλώνει στο AlphaNews.live.
“Είναι πάρα πολύ δύσκολο και καταλαβαίνω την απογοήτευση αλλά πρέπει να συνεχίσουμε την προσπάθεια δεν έχουμε άλλες επιλογές. Τι άλλο μπορούμε να κάνουμε ως μια μικρή χώρα που προσπαθεί να διαφυλάξει και να προστατέψει τη θέση της στον ήλιο; Τίποτα παραπάνω. Θα συνεχίσουμε και ελπίζουμε ότι θα καταφέρουμε με υπομονή και επιμονή να κινητοποιήσουμε εκείνες τις δυνάμεις που να αποτρέψουν περαιτέρω τετελεσμένα”
Πακέτο ενεργειακά και κυπριακό
Στην πορεία των συζητήσεων, ιδιαίτερα σε ευρωπαϊκό επίπεδο το κυπριακό άρχισε να εντάσσεται στο ευρύτερο ζήτημα της Ανατολικής Μεσογείου. Η Κυπριακή Δημοκρατία και η ΕΕ καλούσαν την Τουρκία σε διάλογο για οριοθέτηση ΑΟΖ μέσω διαλόγου ή μέσω του δικαστηρίου της Χάγης με την Άγκυρα να μην ανταποκρίνεται.
Καθώς οι εκκλήσεις για επάνοδο σε διάλογο για το κυπριακό πληθαίνουν, η Άγκυρα επαναλαμβάνει διαρκώς την ανάγκη για αναγνώριση της πολιτικής ισότητας των τ/κ και ρίχνει χρήμα στο ψευδοκράτος τον Μάιο μέσω ενός οικονομικού πρωτοκόλλου.
Το καλοκαίρι η Λευκωσία αρχίζει να αναπτύσσει μια πιο επιθετική ρητορική σε επίπεδο ΕΕ εναντίον της Τουρκίας με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να βγαίνει και να ζητεί τον τερματισμό της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας.
Στο κάδρο των αντιπαραθέσεων προστίθενται και οι εξελίξεις στα οδοφράγματα εν μέσω της πανδημίας, με τα Ηνωμένα Έθνη να παίρνουν θέση και να κάνουν λόγο για μονομερή απόφαση της ε/κ πλευράς και το Προεδρικό να εκνευρίζεται. Το ζήτημα του κλεισίματος των οδοφραγμάτων καταγράφεται και στην έκθεση του Γενικού Γραμματέα για την ανανέωση της θητείας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ τον Ιούλιο, ενώ τα Ηνωμένα Έθνη επαναλαμβάνουν τη δέσμευση τους προς τα σχετικά ψηφίσματα για τα Βαρώσια.
Πλησιάζει το άνοιγμα της Αμμοχώστου
Οι απειλές των Τούρκων για εποικισμό της Αμμοχώστου πληθαίνουν. Νομικοί και αναλυτές προειδοποιούν τον Ιούλιο την κυβέρνηση ότι μετά τη μετατροπή της Αγιάς Σοφιάς σε τζαμί, κίνηση που προκάλεσε παγκόσμια αντίδραση, θα ακολουθούσαν τα Βαρώσια. Το περιβάλλον είναι εξαιρετικά προβληματικό με την Τουρκία να κάνει το ένα προκλητικό βήμα μετά το άλλο και σε βάρος της κυριαρχίας της Ελλάδας.
Δύο κράτη και άνοιγμα των Βαρωσίων επαναλαμβάνει με κάθε ευκαιρία ο Ερσίν Τατάρ εν μέσω της προεκλογικής εκστρατείας στα κατεχόμενα. Οι δηλώσεις ότι άρχισαν οι ετοιμασίες για το βήμα αυτό δίνουν και παίρνουν, ενώ ο Γκουτέρες σε απαντητική επιστολή του τον Αύγουστο προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, λέει ότι παρακολουθεί τις εξελίξεις. Συστήνει έμμεσα υπομονή για τη σύγκληση άτυπης πενταμερούς μετά τις εκλογές του ψευδοκράτους.
Αποχωρεί το Yavuz
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο εν απουσία αποτελεσματικής αντίδρασης για ανάσχεση των τουρκικών επιθετικών ενεργειών στην κυπριακή ΑΟΖ, την ελληνική υφαλοκρηπίδα και τα Βαρώσια, επικρατεί η αντίληψη ότι όλα τα ζητήματα θα πρέπει να αντιμετωπιστούν ως πακέτο. Μετά από έντονες πιέσεις σε επίπεδο ευρωπαϊκού συμβουλίου η Τουρκία αποσύρει το γεωτρύπανο Yavuz από την κυπριακή ΑΟΖ, το σεισμογραφικό σκάφος Barbaros όμως παραμένει εκεί μέχρι σήκερα.
"Ήρθε η ώρα να πληρώσετε το τίμημα"
Την πρώτη βδομάδα Οκτωβρίου ο Ερντογάν καλεί τον Ερσίν Τατάρ στην Άγκυρα όπου από κοινού ανακοινώνουν πως θα προχωρήσουν στο άνοιγμα μιας παραλίας έκτασης 1,5 χιλιομέτρων στην περίκλειστη πόλη της Αμμοχώστου. Αρχικά γινόταν λόγος για μια κίνηση στήριξης του Ερντογάν προς τον Τατάρ, ωστόσο επρόκειτο για ένα συγκεκριμένο σχεδιασμό με αναφορές σε λύση δύο κρατών και “τίμημα” που έπρεπε να “πληρώσουν οι Ε/κ” για τη μη επίλυση του κυπριακού. Τα πράγματα έπαιρναν το δρόμο τους. Οι όποιες εκκλήσεις, από τη διεθνή κοινότητα, τον Ακιντζί και άλλους Τ/κ για να επικρατήσουν δεύτερες σκέψεις, έπεσαν στο κενό.
Ανοίγουν τις πρώτες δύο οδούς στην Αμμόχωστο
Στις 8 Οκτωβρίου ανοίγουν οι Τούρκοι κόντρα στα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας ανοίγουν τις οδούς Δημοκρατίας και Κένεντι της Αμμοχώστου με αριθμό εποίκων να πανηγυρίζουν για την εξέλιξη αυτή. Οι εικόνες βάζουν τεράστια ψυχολογική πίεση στους Αμμοχωστιανούς, τεράστια πολιτική πίεση στην Κυβέρνηση, που αναζητεί απεγνωσμένα στήριξη από τη διεθνή κοινότητα. Την βρίσκει αλλά όχι στο βαθμό που θα έθετε τέρμα στις προκλήσεις των Τούρκων. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ κατόπιν προσφυγής της Δημοκρατίας, εκδίδει προεδρική δήλωση καλώντας την Τουρκία να σεβαστεί τα σχετικά ψηφίσματα και να αποκαταστήσει την περίκλειστη στο προηγούμενο της status.
Εκλογές στα κατεχόμενα
Στις 11 Οκτωβρίου Ερσίν Τατάρ και Μουσταφά Ακιντζί περνούν στον β' γύρο των εκλογών στα κατεχόμενα με τον εκλεκτό της Άγκυρας να έρχεται πρώτος με 32,35% έναντι 29,84% του Ακιντζί. Μια βδομάδα αργότερα ο Τατάρ κάνει τη μεγάλη έκπληξη επικρατώντας του Ακιντζί με ποσοστό 51,7% έναντι 48,22% διακηρύσσοντας ότι τα πράγματα αλλάζουν ότι η λύση ομοσπονδίας είναι νεκρή και πως πλέον οι Τ/κ επιλέγουν δύο κράτη που θα ζουν πλάι-πλάι και θα συνεργάζονται.
Oι προκλήσεις συνεχίζονται. Στο πλαίσιο της ορκομωσίας του Τατάρ, ο Τούρκος Αντιπρόεδρος Φουάτ Οκτάι επισκέπτεται τα Βαρώσια για επιθεώρηση προετοιμάζοντας το έδαφος για την επόμενη κίνηση.
Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης στο μεταξύ επικοινωνεί με τον Τατάρ, τον συγχαίρει για τη νίκη του και διευθετούν συνάντηση στις 3 Νοεμβρίου. Εκεί οι δυο τους διαπιστώνουν με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο το χάσμα που τους χωρίζει, ωστόσο δίνουν θετική απάντηση στην Ελίζαμπεθ Σπέχαρ για συμμετοχή σε άτυπη πενταμερή διάσκεψη.
Πικνικ στα Βαρώσια
15 Νοεβρίου. Ερντογάν και Τατάρ συμφωνούν στην πραγματοποίηση “πικνίκ” στα Βαρώσια. Ήταν ολοφάνερο πως οι προσπάθειες για άνοιγμα της Αμμοχώστου “επισημοποιούνταν” με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο. Τα λόγια έγιναν πράξεις με τον Τούρκο Πρόεδρο να επισκέπτεται τα κατεχόμενα στο πλαίσιο της επετείου ανακήρυξης του ψευδοκράτους.
"Σήμερα στην Κύπρο υπάρχουν δύο ξεχωριστοί λαοί, δύο ξεχωριστές δημοκρατίες και δύο ξεχωριστά κράτη. Όπως δήλωσε ο “πρόεδρος” Τατάρ, μια λύση δύο κρατών πρέπει να συζητηθεί και να διαπραγματευτεί στη βάση της κυριαρχικής ισότητας", δήλωσε από τα Βαρώσια ο Ερντογάν. Το μοτίβο των αντιδράσεων ήταν περίπου το ίδιο. Προειδοποιήσεις προς την Τουρκία από ΕΕ και Ηνωμένα Έθνη. Το μοτίβο των Τούρκων, επίσης συγκεκριμένο: Νέα τετελεσμένα, αναβάθμιση, αναγνώριση.
Τα βλέμματα είναι πλέον στραμμένα στις επαφές της Τζέιν Χολ Λουτ η οποία ήδη είχε συναντήσεις με τις δύο πλευρές στην Κύπρο, την Αθήνα και την Τουρκία στο πλαίσιο της προσπάθειας για διευθέτηση της άτυπης πενταμερούς διάσκεψης. Αν και οι αρχικές εκτιμήσεις την τοποθετούσαν αρχικά Δεκέμβριο, μετακινήθηκε τον Ιανουάριο και τώρα τον Φεβρουάριο.
