Του Νικόλα Ζαννέττου - n.zannettos@alphacyprus.com.cy
Δύο κράτη πλάι-πλάι, δύο κράτη με κυριαρχική ισότητα, συνομοσπονδία, χαλαρή ομοσπονδία με τρία singles. Είναι η ορολογία που περιβάλλει τους τελευταίους μήνες το κυπριακό πρόβλημα. Για κάποιους είναι απλά η επανάλειψη των ίδιων πραγμάτων που ταλαιπωρούν τις διαπραγματεύσεις για επίλυση του κυπριακού εδώ και δεκαετίες. Για κάποιους άλλους και ειδικότερα για μεγάλη μερίδα των νέων μας, είναι απλά περίπλοκες έννοιες που δεν βγάζουν κανένα νόημα. Για τους διαχρονικούς παρατηρητές του κυπριακού, η συχνή και σε υψηλούς τόνους επανάληψη των συγκεκριμένων ορολογιών από την τουρκική πλευρά τους τελευταίους μήνες, είναι σημάδι ότι το κυπριακό όπως το γνωρίζαμε τελείωσε.
Απευθυνθήκαμε στον έγκυρο νομικό Αχιλλέα Αιμιλιανίδη, ζητώντας του να μας βοηθήσει να εξηγήσουμε όσο πιο απλά γίνεται αυτές τις ορολογίες. Ή καλύτερα, αυτά τα μοντέλα λύσης του κυπριακού.
Tι σημαίνει ο όρος κυριαρχική ισότητα που επαναλαμβάνει διαρκώς η τουρκική πλευρά το τελευταίο διάστημα;
Στην ουσία εισηγούνται λύση δύο κρατών δηλαδή ένα συνομοσπονδιακό μοντέλο λειτουργίας στο οποίο θα υπάρχουν δύο κράτη τα οποία θα συνεργάζονται μεταξύ τους ως συνεταίροι και για αυτό αναφέρεται σε κυριαρχική ισότητα. Δηλαδή θα έχουμε δύο κυρίαρχα κράτη τα οποία θα είναι ίσα μεταξύ τους και θα έχουν κάποια μορφή γενικότερης συνεργασίας, αυτή είναι η έννοια της συνομοσπονδίας. Θα συμφωνήσουν ότι σε κάποια θέματα θα συνεργάζονται αλλά χωρίς να αποτελούν ένα κράτος, δηλαδή να γίνει αναγνώριση ότι ξεκινά από τη λύση δύο κρατών. Είναι μια εισήγηση που κινείται εκτός του πλαισίου που ήταν η επιθυμία της ε/κ πλευράς που στην ουσία είναι ένα κράτος, με την έννοια του ενιαίου κράτους μία κυριαρχία μία διεθνή προσωπικότητα και μία ιθαγένεια.
Ποια είναι η διαφορά της πολιτικής ισότητας από την κυριαρχική ισότητα;
O όρος πολιτική ισότητα είναι ένας όρος που εισήχθη στο κυπριακό δηλαδή δεν είναι ένας όρος που έχει ένα καθολικό περιεχόμενο όπως και η έννοια της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας ο οποίος είναι ένας κυπριακός όρος και όχι ένας διεθνής όρος, ο οποίος ερμηνεύεται με βάση τα ψηφίσματα του ΟΗΕ τα οποία ανέκαθεν η κάθε πλευρά τα ερμήνευε όπως επιθυμούσε. Ως γενική αρχή βέβαια τα ψηφίσματα του ΟΗΕ λένε ότι θα συνεπάγεται ότι θα υπάρχει ισότητα και ταυτόσημες εξουσίες και λειτουργίες των δύο ομοσπόνδων πολιτειών, το δεύτερο είναι ότι θα υπάρχει αποτελεσματική συμμετοχή σε όλα τα όργανα και αποφάσεις της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, δεν συνεπάγεται κατ' ανάγκη με ίση αριθμητική συμμετοχή δεν συνεπάγεται ότι θα είναι σε όλα 50-50 χωρίς να αποκλείεται ότι θα είναι σε κάποιες περιπτώσεις 50-50. Εδώ υπάρχει μια ασάφεια υπό την έννοια ότι η τ/κ πλευρά ερμηνεύει ότι ο κανόνας είναι η ίση αριθμητική συμμετοχή και η εξαίρεση η αποτελεσματική συμμετοχή, ενώ η ε/κ πλευρά ερμήνευε ότι ο κανόνας είναι η αποτελεσματική συμμετοχή και εξαίρεση η ίση αριθμητική συμμετοχή. Άρα αυτό ήταν ένα σημείο διαφωνίας και βεβαίως το άλλο θέμα διαφωνίας ήταν σε περίπτωση που δεν υπάρχει ίση αριθμητική συμμετοχή, ποιες είναι οι διασφαλίσεις που θα δίνονται στην άλλη κοινότητα. Δηλαδή επίσης η έννοια της πολιτικής ισότητας περιλάμβανε διασφαλίσεις ώστε η κεντρική κυβέρνηση δεν θα υιοθετεί μέτρα εναντίον των συμφερόντων μιας από τις κοινότητες. Άρα εκείνο που ουσιαστικά λέει η τ/κ πλευρά, είναι ότι με βάση αυτό όπου δεν υπάρχει αριθμητική συμμετοχή πχ. Στο εκτελεστικό συμβούλιο ή στην βουλή των αντιπροσώπων, σε αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να υπάρχει μιας μορφής δικαίωμα βέτο για να υπάρχει αυτή η διασφάλιση. Άρα αυτό είναι το πλαίσιο, που εν πάσει περιπτώσει αφορά ένα ομοσπονδιακό μοντέλο λειτουργίας ενώ κυριαρχική ισότητα τίθεται σε ένα συνομοσπονδιακό μοντέλο λειτουργίας όπως ανέφερα προηγουμένως δηλαδή σε δύο κράτη που συνεργάζονται μεταξύ τους.
Τι σημαίνει λύση δύο κρατών, τί σημαίνει συνομοσπονδία;
Η συνομοσπονδία έτσι και αλλιώς προϋποθέτει την ύπαρξη δύο κρατών, με την έννοια ότι θα έχουμε δύο κράτη τα οποία θα έχουν μια συμφωνία συνεργασίας μεταξύ τους σε ορισμένα θέματα. Φανταστείτε για παράδειγμα την ΕΕ, υπάρχουν κυρίαρχα κράτη τα οποία δεν έχουν συνομοσπονδία αλλά έχουν συνάψει συγκεκριμένες συμφωνίες, τη συνθήκη της ΕΕ με βάση την οποία συνεργάζονται σε πάρα πολλούς τομείς. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι παύουν να είναι χωριστά κράτη να έχουν θέματα τα οποία το κάθε κράτος έχει την κυριαρχία του και είναι στα συγκεκριμένα θέματα που υπάγονται στο ευρωπαϊκό κεκτημένο που υπάρχει η εφαρμογή της συνθήκης. Έκανα τώρα ένα απλοϊκό παραλληρισμό για να μας καταλάβουν όλοι. Φανταστείτε λοιπόν δύο κράτη που έχουν την κυριαρχία τους, την αυτοτέλεια τους και σε ορισμένα θέματα συμφωνούν ότι θα συνεργάζονται και θα καταρτίσουν ένα κατάλογο θεμάτων στα οποία θα συνεργάζονται. Αυτό βέβαια είναι κάτι το οποίο αρνείτο η ε/κ πλευρά γιατί θέλει ένα κράτος το οποίο θα έχει μεν δύο ομοσπονδιακές πολιτείες αλλά πάντως θα είναι ενιαίο όχι ως προς τη δομή του αλλά από την άποψη ότι θα εκπροσωπείται διεθνώς ως μία οντότητα, μία ιθαγένεια, δηλαδή όταν πηγαίνεις με το διαβατήριο σου θα είναι μια ιθαγένεια και μια κυριαρχία. Αυτά είναι τα τρία βασικά από τα οποία ξεκινούμε για να διαφοροποιηθούμε με τα δύο κράτη. Από την άλλη μπορεί σε μια ομοσπονδία να έχεις τόσο μεγάλη δυνατότητα της μιας ομόσπονδης πολιτείας να ασκεί τα δικαιώματα της που ακόμα και αν είσαι ένα κράτος, να συμπεριφέρεσαι σε μεγάλο βαθμό σαν δύο χωριστά κράτη. Ο χαρακτηρισμός έχει να κάνει κυρίως με τα τρία συστατικά που ανέφερα.
Χαλαρή ομοσπονδία, με τρία singles. Τι είναι;
Τα τρία είναι singles είναι ενιαία διεθνής προσωπικότητα, ενιαία ιθαγένεια, ενιαία κυριαρχία. Μια ομοσπονδία μπορεί να έχει ισχυρή κεντρική κυβέρνηση ή χαλαρή κεντρική κυβέρνηση. Με απλά λόγια: Υπάρχει ένας κατάλογος θεμάτων, σκεφτείτε ότι σήμερα έχουμε υπουργικό συμβούλιο με διάφορα υπουργεία. Εάν έχουμε 11 Υπουργεία και οι αρμοδιότητες των 7 υπουργείων ανήκουν στην κεντρική κυβέρνηση ενώ οι αρμοδιότητες των τεσσάρων υπουργείων για παράδειγμα το υπουργείο παιδείας κ.ο.κ. Ανήκουν στις ομόσπονδες πολιτείες εκεί έχουμε πολύ ισχυρή ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Αν από τις αρμοδιότητες των 11 υπουργείων για παράδειγμα η κεντρική κυβέρνηση έχει εξουσίες μόνο για ένα ή δύο υπουργεία εκεί προφανώς έχουμε μια πολύ χαλαρή κεντρική κυβέρνηση. Δηλαδή η κεντρική κυβέρνηση περιορίζεται στα απολύτως απαραίτητα και πλέον οι δύο ομόσπονδες πολιτείες ασκούν τις εξουσίες τους. Με απλά λόγια αν έχουμε μια πολύ χαλαρή ομοσπονδία θα έχουμε ουσιαστικά μετά τις όποιες εδαφικές αναπροσαρμογές, τη σημερινή Κυπριακή Δημοκρατία και το σημερινό ψευδοκράτος να συνιστούν δύο ομόσπονδες πολιτείες οι οποίες θα ασκούν πλήρεις εξουσίες επί των περισσότερων ζητημάτων που ασκούνται σήμερα από την Κυπριακή Δημοκρατία αλλά θα υπάρχει πλέον μία κεντρική κυβέρνηση στην οποία θα υπάρχει είτε αριθμητική συμμετοχή είτε αποτελεσματική συμμετοχή των εκπροσώπων των δύο κοινοτήτων η οποία θα ασκεί τις εξουσίες για θέματα εξωτερικής πολιτικής, άμυνας τα οποία θα καθορίζονται με συγκεκριμένο τρόπο, ενδεχομένως κάποια από τα ζητήματα οικονομικής πολιτικής, ίσως την ενεργειακή πολιτική. Θα είναι μια λίστα πολύ συγκεκριμένων θεμάτων και μόνο. Άρα όταν θα λέμε ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, ή το Υπουργικό Συμβούλιο της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν θα έχουν τις σημερινές τους εξουσίες αλλά ένα πολύ μικρό μέρος. Τις υπόλοιπες θα τις έχουν οι Προέδροι της ελληνικής ομόσπονδης πολιτείας και της τουρκικής και το αντίστοιχο υπουργικό συμβούλιο.
