Πολλές φορές στην προσπάθεια μας ως γονείς να προστατέψουμε τα παιδιά μας, αποφεύγουμε να αναφερθούμε στον θάνατο. Το σίγουρο είναι ότι η δική μας συγκεκριμένη ανάγκη, να αποφύγουμε δηλαδή οποιαδήποτε αναφορά στην απώλεια κάποιου κοντινού μας προσώπου, δεν είναι καθόλου βοηθητική στα παιδιά. Η πεποίθηση ότι ο θάνατος και το πένθος δεν αφορά ή δεν θα έπρεπε να αφορά τα παιδιά δημιουργεί «αυτόματα» μια ανάγκη να προστατεύσουμε τα παιδιά μας από τα δυσάρεστα συναισθήματα που προκαλεί η απώλεια. Η αλήθεια όμως είναι ότι όλα ανεξαιρέτως τα παιδιά βιώνουν από μικρή ηλικία, είτε μικρές είτε μεγαλύτερες απώλειες, τις οποίες μπορούν να ξεπεράσουν, ίσως και πιο εύκολα από τους γονείς. Είναι σημαντικό ότι το πένθος δεν αφορά αποκλειστικά την απώλεια ενός σημαντικού ατόμου. Ένα παιδί μπορεί να βιώσει πένθος (στην μικρότερη βέβαια μορφή του), ακόμη για παράδειγμα και όταν χάσει ένα σημαντικό για αυτό παιχνίδι.
Είναι πολύ σημαντικό τα παιδιά να προετοιμαστούν κατάλληλα στο ενδεχόμενο μιας απώλειας.
- Μιλήστε τους ανοιχτά για το θέμα του θανάτου χρησιμοποιώντας ιστορίες και παραμύθια
- Απαντήστε τυχόν απορίες που να αφορούν την απώλεια
- Μιλήστε τους για προγόνους που έχουν ήδη πεθάνει, αναφερθείτε στον κύκλο ζωής
Αν επίκειται ο θάνατος κάποιου οικείου στο παιδί προσώπου:
- Ενημερώστε το παιδί για την κρισιμότητα της κατάστασης του, με λέξεις που μπορεί να καταλάβει, χωρίς όμως να χρησιμοποιείται λέξεις τις οποίες θα παρερμηνεύσει.
- Αποφύγετε να χρησιμοποιήσετε λέξεις όπως πχ «γρίπη» θέλοντας να κρύψετε την πραγματικότητα. Η συγκεκριμένη λέξη μπορεί να ανησυχήσει υπερβολικά το παιδί όταν κάποια στιγμή κάποιο οικείο του άτομο γριπωθεί.
- Αν το παιδί ζητήσει ή βλέπετε ότι δεν ενοχλείται, άστε το να επισκεφτεί το άτομο το οποίο πεθαίνει.
- Αν είναι εφικτό άστε το παιδί να εμπλακεί με κάποιο τρόπο στην φροντίδα του/της ασθενούς.
- Βοηθήστε το παιδί να εκφράσει συναισθήματα προς το πρόσωπο που πεθαίνει. (π.χ μια ζωγραφιά ή ένα γράμμα)
Μετά τον θάνατο:
Ανακοινώστε ψύχραιμα και με ειλικρίνεια το θάνατο στο παιδί. Αποφύγετε να χρησιμοποιείται λέξεις όπως έφυγε ή κοιμήθηκε γιατί μπορεί από την μια να δημιουργήσουν μια αναληθή προσμονή για επιστροφή του αποθανόντα ή να γίνει σύνδεση από το παιδί του θανάτου με τον ύπνο
Είναι σημαντικό να διευκρινιστεί στο παιδί ότι δεν ευθύνεται για τον θάνατο και να του δοθεί ο απαραίτητος χρόνος να εκφραστεί και να κάνει απορίες.
Αναφερθείτε στα όσα θα ακολουθήσουν, κυρίως την κηδεία. Περιγράψετε στο παιδί τα όσα πρόκειται να συμβούν και δώστε του την ευκαιρία να αποφασίσει αν θα ήθελε να παρευρεθεί. Η τελική απόφαση εναπόκειται αποκλειστικά στο ίδιο.
Αν το παιδί αποφασίσει να βρίσκεται στην κηδεία ένα οικείο πρόσωπο πρέπει να είναι συνεχώς δίπλα του. Είναι πιθανόν να δημιουργηθούν πολλά ερωτήματα τα οποία θα πρέπει να απαντηθούν
Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε ότι…
Τα παιδιά εκφράζουν πολύ διαφορετικά το πένθος από τους ενήλικες. Μπορεί να προσκολληθούν σε οικεία άτομα, να εκφράζουν φοβίες για άσχετα θέματα, να παρουσιάσουν αλλαγές στην ρουτίνα (π.χ ύπνο, διατροφή), πτώση στις σχολικές επιδόσεις κτλ.
Ενθαρρύνετε το να παίξει ή να ζωγραφίσει ή να γράψει κάτι σχετικό με το άτομο που πέθανε. Κάτι που θα ήθελε να του αναφέρει. Το πόσο του λείπει, πόσο τον αγαπάει κτλ. Ρωτήστε και προσπαθήστε να το βοηθήσετε να εκφράσει τα συναισθήματα του, κάτι το οποίο πρέπει να κάνετε και εσείς. Μην φοβάστε να εκφραστείτε μπροστά στο παιδί. Αν εσείς αδυνατείτε να εκφραστείτε το ίδιο θα συμβεί και με το παιδί σας.
- Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι το πένθος μπορεί να επέλθει αρκετό διάστημα μετά την απώλεια, τόσο στους ενήλικες, όσο και στα παιδιά. Επιπλέον, επιβάλλεται διαφορετικός χειρισμός ανάλογα με την ηλικία και το γνωστικό επίπεδο.
